Bij Creatief Vermogen Utrecht werken we hard aan de verbinding tussen het binnen- en buitenschoolse aanbod van kunsteducatie, om zo de kansengelijkheid te vergroten. Met trots tonen we deze best practice van onze culturele partner De Vrijstaat.
Wil je meer weten over hoe je dat in jouw partnerschap kunt versterken? Neem contact op met Creatief Vermogen Utrecht over de mogelijkheden!
Over de bijzondere samenwerking van Cultuuronderwijs Utrecht (Co-Utrecht) met Brede School Hoograven
CO-Utrecht, onderdeel van Creatief Vermogen Utrecht, zet zich in om het creatief vermogen van zowel kinderen als leerkrachten te versterken op diverse scholen, waaronder de Brede School Hooggraven. Samen richten ze zich cultuuronderwijs voor een wel hele speciale doelgroep: jonge kinderen van 2 tot 6 jaar. Het doel? Een samenhangend en ontwikkelingsgericht aanbod voor kleuters én peuters. Dankzij hun meerjarige samenwerking kunnen ze nu nog meer focus leggen op de doorgaande leerlijn tussen peuters en kleuters, evenals de verbinding tussen binnen- en buitenschools aanbod.
Op deze manier werken CO-Utrecht en de Brede School Hooggraven eraan om de samenhang in activiteiten te versterken, de creativiteitsontwikkeling te stimuleren en de kansengelijkheid van leerlingen in de wijk Hoograven te vergroten. Door een doorgaande lijn te creëren, zorgen ze voor herhaling, oefening, verfijning en verdieping in het aanbod. Zo geven ze kinderen de ruimte om hun (werkelijke) talenten te ontwikkelen!
Wat gebeurt er bij de peuters?
Een professionele kunstenaar prikkelt in drie belevingen alle zintuigen van de peuters; de kinderen voelen de vibratie en klanken van muziek, ervaren hun lichaam bij dans, laten zich meevoeren in de fantasie van theater/poppenspel of onderzoeken verschillende beeldende materialen en technieken. Ontdekken, onderzoeken en verwondering staan hierbij centraal. De korte, interactieve voorstellingen stimuleren de taalontwikkeling en dragen bij aan zowel de sociaal-emotionele als de motorische ontwikkeling van het jonge kind.
Wat gebeurt er bij de kleuters?
In de lessen bij de kleuters worden door kunstvakdocenten creatieve en speelse werkvormen aangeboden waarmee het kind vanuit eigen mogelijkheden kan onderzoeken en ontdekken:
Deskundigheidsbevordering
Met de belevingen en lessen wil CO-Utrecht ook de pedagogisch medewerker en leerkracht inspireren en motiveren om de aangeboden creatieve werkvormen ook eens zelf toe te gaan passen. Zo worden peuters en kleuters ook door het jaar heen gestimuleerd in hun creativiteitsontwikkeling en kan er herhaling plaatsvinden van dat wat is aangeboden.
De afgelopen periode ontwikkelden we het kunst-doe-boek “Lekker Eigenwijs in Mijn Creatieve Stad” samen met alle deelnemende culturele organisaties uit Utrecht. Het boek zit boordevol speelse, creatieve en eigenwijze opdrachten, speciaal voor kinderen vanaf 8 jaar. Afgelopen woensdag 2 oktober vond de feestelijke onthulling plaats tijdens de start van de Kinderboekenweek, en werd het cadeau gedaan aan maar liefst 70 scholen en in totaal 7000 leerlingen!
Een bijzondere samenwerking van het netwerk
Het kunst-doe-boek ‘Lekker Eigenwijs in mijn Creatieve Stad’ is speciaal ontwikkeld door alle deelnemende culturele partners: ClickF1, Kopa, Cultuurknooppunt, Cultuuronderwijs Utrecht, Bibliotheek Utrecht, Het Wilde Westen, de Muziekroute, de Maakruimte, Villa Zapakara, EKKO, Theaterschool Utrecht, het Filiaal Theatermakers, Hoogt on Tour, ZIMIHC, de Dansers, Vocal Statements, Kanaal30 en de Vrijstaat. Het boek werd cadeau gedaan aan 7000 leerlingen in Utrecht. We werkten hiervoor samen met Bibliotheek Neude met een groot bereik met zowel de aangesloten scholen van CVU als de dBos scholen.
Feestelijke onthulling in Bibliotheek Neude
De onthulling van het kunst-doe-boek werd ingeleid door een eindpresentatie van het bijbehorende project ‘Mijn Creatieve Stad’, een multidisciplinair programma waarbij leerlingen van Utrechtse basisscholen elkaar ontmoeten en als creatieve makers aan de slag gaan. Theatermakers, kunstenaars en/of vakdocenten uit het netwerk van Creatief Vermogen Utrecht komen langs op de scholen om samen met de kinderen hun culturele omgeving te onderzoeken.
Eigenwijs
In deze speciale Kinderboekenweek-editie rondom het thema ‘Eigenwijs’, zijn leerlingen van drie Utrechtse basisscholen samen met taalkunstenaar Trea Scholten vanuit de Bibliotheek Utrecht met triloletten aan de slag gegaan. De kinderen van de Lukasschool en de Fritz Redlschool hebben met behulp van ClickF1 de trioletten omgetoverd tot AI-video’s. Cultuuronderwijs Utrecht en Theaterschool Utrecht hebben samen met de kinderen van de Koekoek deze trioletten uitgewerkt tot een theatrale flashmob die als start van de Kinderboekenweek in de Bibliotheek Neude is gepresenteerd.
In de serie “De Juf en de Kunst” duikt onze collega Maria Jacobs de diepte in met verschillende docenten, kunstenaars, muzikanten en theatermakers uit het CVU netwerk. Dit keer spreekt ze met Jesse van Delft, die we binnen CVU kennen van Theaterschool Utrecht.
Jesse van Delft (29) van Theaterschool Utrecht en ik hebben elkaar gauw gevonden in het drukke stadscafé in het centrum van Utrecht. Net als bij het vorige Juf-en-de-Kunst gesprek heb ik een groot leeg vel papier op tafel gelegd en staan er gekleurde stiften klaar. Voor kreten, tekeningetjes, kleuren, pijlen en onderstrepingen van wat we zeggen. Ik ben benieuwd of we het vel gaan gebruiken of dat het onaangeroerd blijft liggen. Dat is ook een optie.
Jesse komt uit een bijzonder nest. Haar ouders zijn beide beeldend kunstenaar en boeddhist. Ze groeit op als oudste van het gezin in de oude binnenstad Amersfoort.
“De Vrije School waar wij heen gingen paste helemaal bij mij. Er was veel aandacht voor creativiteit en er was voldoende ruimte voor spelen. Ik hield enorm van de verhalen die werden verteld, voorgelezen en gespeeld. Ik had veel fantasie en een rijke verbeelding; soms kon ik werkelijkheid en fantasie nauwelijks van elkaar scheiden.”
Jesse vertelt over een mooi maar bloedspannend boek dat ze jaren na het gelezen te hebben niet durfde te beroeren, alsof het behekst was.
Wat voor kind was jij?
“Ik was een eigenwijs, speels en eerlijk kind. Ik was vurig en ambitieus en ik hield enorm van leren. Niet om de cijfers maar uit nieuwsgierigheid. Op school deed ik graag mee aan voorstellingen als het even kon. Na de middelbare school ben ik de Vooropleiding Theater in Utrecht (LOT) gaan doen en daarna de Vooropleiding Mime, omdat ik vooral geïnteresseerd bleek te zijn in fysiek theater. Ik raakte geïnspireerd door het (vroege) werk van Boukje Schweigman.
Bij ArtEZ Arnhem voelde ik me thuis en volgde ik de opleiding Theaterdocent, waar ik bijzonder genoeg – behalve tijdens de stages – niet veel didactiek aangeboden kreeg, maar wel zelf kon maken en experimenteren. Ik raakte meer en meer geboeid door dramaturgie. Hoe kun je een bepaalde ervaring teweegbrengen bij een publiek? Om daar meer over te leren besloot ik Contemporary Theatre, Dance and Dramaturgy te gaan studeren in Utrecht.”
En nu, na al die ervaringen en opleidingen, is Jesse theaterdocent bij Theaterschool Utrecht en daarmee lid van ons netwerk Creatief Vermogen Utrecht.
“Theaterdocent” dekt de lading niet, vindt ze. “Het is nietszeggend; er zijn zoveel theaterdocenten en ze doen allemaal weer iets anders. In mijn lessen probeer ik steeds een balans te vinden tussen de juf (het lesgeven) en de kunst (het maken). Vaak vind ik mezelf een beetje te veel juf. Daar ben ik nog in aan het ontwikkelen; het moeten uiteindelijk meer en meer Jesse-lessen worden. Die gaan over creatieve flow, stilte en onderzoek. De boeddhistische grondhouding, die ik meekreeg van mijn ouders, is nog steeds mijn basis. Ik heb nooit de behoefte gevoeld mij hiertegen af te zetten. In tegendeel: het hoort helemaal bij mij.”
“Ik probeer mijn leerlingen, jong en oud, via het lichaam en de zintuigen te laten spelen. Ik creëer een comfortabele, veilige sfeer waarbinnen ontdekkingen gedaan kunnen worden. Soms heel individuele, soms als groep. Ook de term “ontdekking” dekt niet helemaal de lading. Want in mijn lessen gaat het over ervaringen. Vaak is het meer een kwestie van “wakker worden”, een “bewust worden” van iets wat de leerlingen diep vanbinnen eigenlijk al wisten. Dit gebeurt bijna nooit via gedachten of ideeën, maar veel vaker via het lichaam en het waarnemen. Als ik dat zie gebeuren in een les, weet ik dat ik goed zit. Daarom houd ik zoveel van het fysieke.
Dit geldt ook voor mijzelf; als ik ontdekkingen doe via mijn lijf, voelt het helemaal betrouwbaar en waar. Dit is het echte leven voor mij, verbonden met het moment.”
Wonderlijk dat je een geconcentreerd en persoonlijk gesprek kunt voeren te midden van een drukke menigte! Ik zie alleen maar Jesse. En de vrolijke juf die ons de koffie en het water brengt.
Wat heb jij nodig om creatief te kunnen zijn?
“Ruimte en tijd. Soms heb ik druk nodig in de vorm van een deadline of een opdracht; er moet iets gemaakt worden en dan doe ik het. Soms heb ik spullen nodig om creatief te kunnen zijn. Mijn favoriet blijft het lichaam, als startpunt en ijkpunt om altijd weer naar terug te keren.”
Ik praat hier met een jonge, veelzijdige en wijze vrouw. Ze zoekt en kiest haar woorden zorgvuldig; ze weet waar ze het over heeft.
We duiken de diepte in en stijgen weer een beetje op, maar Jesse blijft steeds aards en on topic. Soms is het een tijdje stil.
Langzaam vult het papier zich met ‘droedels’ en woorden.
Naast theaterdocent is Jesse ook werkzaam als vakleerkracht Boeddhistisch vormingsonderwijs op een aantal basisscholen. Ook in de lessen die ze hier geeft werkt ze ervaringsgericht: vanuit de stilte en de rust iets meemaken, analyseren, bewust worden en daarover uitwisselen. Ook maakt ze gebruik van oude Boeddhistische verhalen.
“Ik merk dat leerlingen niet meer gewend zijn dat er verhalen worden verteld in de klas. Wat dat betreft ben ik een zeldzaamheid! Het overkomt me regelmatig dat er na een verhaal dat ik heb verteld, geklapt wordt. Na het verhaal probeer ik de leerlingen een persoonlijke connectie te laten maken met de inhoud. Hoe herken jij deze thematiek in jouw eigen leven en hoe ga je ermee om?”
Bij jeugdtheatergezelschap Het Houten Huis maakt Jesse educatief materiaal.
“Wat doe je met een voorstelling als hij afgelopen is? Dat vind ik een uitdagend gebied voor educatiemakers! Het liefst wil ik de ervaring die het publiek opdoet tijdens het kijken uitrekken. Ik zou willen dat de grens tussen een voorstelling (of andere artistieke beleving) en ‘de rest van het leven’ niet zo radicaal is. Het is toch doodzonde dat het licht uitgaat, we applaudisseren (weg met applaus!), de zaal uitlopen en ‘dat was het dan’? Ik zoek naar wat theater nog meer kan zijn dan wat we er met elkaar over hebben afgesproken. Mag een voorstelling of performance soms onbegrijpelijk zijn? Is een fysieke ervaring niet even waardevol als kunnen verklaren met je brein?”
“Dat vind ik het mooie van het werken met jonge kinderen. Voor hen zijn de grenzen tussen een les of artistieke ervaring en de tijd daarbuiten veel minder stellig. Ze zetten geen punt. Hun speelse geest voert hen van de ene situatie naar de andere. En ze hebben helemaal gelijk, want er is geen punt!”
“Ik sprak een grote groep Pabostudenten nadat ze een prachtige voorstelling van Het Houten Huis zagen, misschien wel onze mooiste. Ze waren onder de indruk, maar vonden de voorstelling ongeschikt voor het onderwijs. Om deze reden! Ze hadden een intense ervaring gehad, maar konden niet precies verklaren waar de voorstelling over ging. Daarom vonden ze het moeilijk om te formuleren wat kinderen hiervan zouden kunnen leren. Laat staan dat de studenten in hun ‘minute-to-minute’ lesbeschrijvingsformulieren de doelen, tussendoelen en subdoelen konden benoemen. ‘Dan maar liever de Nijntje musical’ werd er gezegd. Ook leuk, maar wat een gemiste kans!”
Jesse is serieus en zeer toegewijd aan haar vak, maar ze vindt ook dat kunst een bron van vermaak en ontspanning mag zijn. Natuurlijk!
In de toekomst wil ze graag reizen, hoewel dat niet eenvoudig te organiseren is als je (deels) in loondienst bent. Ze wil haar dynamische en gevarieerde praktijk van kunst en theater enerzijds, en onderwijs en educatie anderzijds, voortzetten en verdiepen. De balans mag wat haar betreft wat meer richting kunstenaar/maker en wat minder richting de ‘juf’. Ze kijkt ernaar uit om zelf ook weer meer te performen in de toekomst.
“Het is lastig om hierover te vertellen. Het klinkt al gauw zo definitief als ik het uitspreek, terwijl de toekomst voor mij ook fluïde mag blijven en mag meanderen tussen allerlei projecten in verschillende contexten.”
Dat belooft wat! Fijn om Jesse in ons Creatief Vermogend netwerk te hebben. We gaan zeker nog veel horen van deze slimme, talentvolle powerlady.
Een prachtig voorbeeld van het project Mijn Creatieve Stad! De groepen 8 van de 2e Marnixschool en Lukasschool gingen allebei aan de slag met spoken word en digital storytelling en ontmoetten elkaar tijdens de presentatie in het Wilde Westen. Op deze manier leren ze leeftijdsgenoten uit een andere wijk kennen, net voordat ze aan hun grote avontuur op de middelbare school beginnen en samen Utrechters in de stad worden.
Heel erg bedankt Max van Click F1 en Tom van Het Wilde Westen voor jullie leuke, interactieve en creatieve lessen.
Wat een feestje: op 10 maart vierden we het tienjarig bestaan van Creatief Vermogen Utrecht. We willen iedereen enorm bedanken voor de inspirerende workshops, de goede gesprekken en natuurlijk de gezelligheid. Wat leuk om te merken dat we zijn uitgegroeid tot zo’n fijn, verbonden en waardevol netwerk. Wil je nog even nagenieten? Ons content team was aanwezig en filmde een feestelijke aftermovie.
Als je op deze website bent beland, ben je vast op een of andere manier betrokken met Creatief Vermogen Utrecht. Misschien ben je een ICC’er die samen met een culturele organisatie in een meerjarig partnerschap werkt. Of misschien ben je weleens uit interesse naar de training over de Creatieve Grondhouding gekomen. Creatief Vermogen Utrecht is een groot project met veel facetten en die verdienen de nodige uitleg. Misschien voor jezelf, of misschien wil je iemand anders over CVU vertellen. Illustrator Tonke maakte een mooi filmpje over de kern van Creatief Vermogen Utrecht!
Creatief Vermogen Utrecht en de Pabo werken samen. Vanuit CVU bieden we een deskundigheidprogramma waarin derdejaars pabo-studenten een kijkje nemen in de keuken van Creatief Vermogen Utrecht. Studenten bezoeken de culturele partners die hen inspiratie bieden en kennis delen. De serie creatieve lessen die de studenten ontwikkelen worden op hun eigen stageschool getest met een vervolg waarbij de resultaten met de culturele partners worden gedeeld.
Eerder lieten we twee studenten aan het woord over het eerste werkbezoek aan de culturele partners. Dit keer spraken we met een cultureel partner over het project. Peter Sambros, artistiek leider van de Muziekroute vertelt:
“Ik was heel nieuwsgierig naar de pabo-studenten. Onze muziekdocenten werken als team samen met leerkrachten. Als die combinatie goed samenwerkt, levert dat een hele mooie muziekles op. Ik was benieuwd naar het inzicht dat de studenten al zouden hebben in creatieve processen: wat hebben ze daar al over geleerd, wat weten ze al?
Gezamenlijke leervraag
Bij het eerste bezoek van de studenten heeft Peter hen in vogelvlucht meegenomen in de Muziekroute: van de lange leerlijn muziek met de Muziekroutekaart en filmpjes van lessituaties, voorstellingen en ensembleweken. Vervolgens hebben de studenten hun lesplannen toegelicht. Met elkaar zijn de plannen besproken, waarbij ook Peter de reageerde op de plannen maar vooral de groep meenam om op elkaar te reageren. Peter: “Heel mooi was dat een gezamenlijke leervraag helder werd, los van praktische tips op het lesplan. Die vraag ging over de balans tussen het directief aanbieden van materiaal in je les en het ruimte geven voor creativiteit van de leerling. Het bleek dat ze dat het moeilijkste onderdeel vonden, maar zich er wel heel erg bewust van waren. Hun denken daarover was al ver, ze beseften heel goed dat een te gekaderde opdracht niet zoveel in het proces oplevert.”
Ritmes en ridders
“Het was verrassend om te zien dat de studenten best veel gedaan hebben met de werkvormen die we aanbieden en die zich ook eigen konden maken. Een praktisch voorbeeld: ik vertelde over namen van fruit die we gebruiken bij ritmische oefeningen: ap-pel bijvoorbeeld. Een van de studenten werkte met het thema middeleeuwen en koos vervolgens woorden als ‘harnas’ zodat de ritmische oefeningen aansloten bij zijn thema.
De waarde van het proces
In de nabespreking vertelden de studenten hoe hun lessen verliepen. Waar ze tegenaan liepen in hun lessen bleek aan te sluiten bij de eerder geformuleerde leervraag. Peter: “Ze merkten dat als je als leerkracht te dwingend wordt dat tot allemaal dezelfde eindresultaten leidt bij de kinderen. Het viel me daarnaast op dat ze zelf erg genoten van het proces met de kinderen en dat de eindresultaten er minder toe doen. Ze zagen mooie dingen gebeuren: kinderen die het heel lastig vonden zelf iets te verzinnen, maar ook kinderen die ineens de leiding namen.”
Leerkrachten van de toekomst
“Voor de Muziekroute is de muzikant in de klas van onschatbare waarde, die neemt een wereld mee in de klas en kan een nieuw of ander rolmodel zijn. Maar in de samenwerking met de leerkracht is het dan heel belangrijk dat de nieuwe lichting leerkrachten open staat voor creativiteit. Dat ze de waarde inzien van creatieve processen, zonder heel concreet eindresultaat. En dat bleek bij deze groep!”
Op 11 april kwam het netwerk CVU samen met deelnemers van ITAP-PD, een internationaal project waarbij kunstenaars, leerkrachten en culturele organisaties uit Griekenland, Servië, Ierland en Nederland samen kunst- en cultuureducatie onderzoeken en ontwikkelen. KOPA, cultureel partner binnen CVU, is de Nederlandse partner binnen dit netwerk. We deelden ervaringen en inspireerden elkaar.
Creatief Vermogen Utrecht en de Pabo werken samen. Vanuit CVU bieden we een deskundigheidprogramma waarin derdejaars pabo-studenten een kijkje nemen in de keuken van Creatief Vermogen Utrecht. Studenten bezoeken de culturele partners die hen inspiratie bieden en kennis delen. De serie creatieve lessen die de studenten ontwikkelen worden op hun eigen stageschool getest met een vervolg waarbij de resultaten met de culturele partners worden gedeeld.
Hoe ging het eerste werkbezoek van de studenten aan de culturele partners in zijn werk? Welke verwachtingen hadden ze en wat hopen ze te leren uit dit traject? Twee van hen vertellen:
Merel ging langs bij het Cultuurknooppunt
Merel ging met medestudenten Pien, Burçin en Bente langs bij het Cultuurknooppunt, waar ze ontvangen werden door Claire. “Een week voor ons eerste bezoek hebben we onze thema’s en lesideeën naar Claire opgestuurd. Dit vormde de basis van ons bezoek, maar natuurlijk kregen we eerst kort uitleg over wat het Cultuurknooppunt is en hoe dit in verbinding staat met Creatief Vermogen Utrecht. Vervolgens heeft Claire ons geholpen met onze lesideeën. Ze schreef met ons mee op een grote, witte poster en door met ons in gesprek te gaan, ontstonden er verbindingen tussen de verschillende kunstvakken. Door het gesprek regen we ideeën die we niet eerder hadden bedacht en ze gaf ons vooral inspiratie om onze lessenserie echt tot één geheel te maken, in plaats van vijf losse lessen.
Na dit bezoek kunnen we nu aan de slag: het uitwerken en uitvoeren van onze lessenserie in onze stageklassen. Naast de kunstlessen ontwerpen we ook lessen vanuit de zaakvakken. Dit alles wordt één lessenserie binnen een zelfgekozen maatschappelijk thema. Na de uitvoering hiervan komen we nog een keer langs bij Claire reflecteren we op ons product en proces.
Door in gesprek te gaan met een expert doen we ontzettend veel inspiratie op om onze van onze kunstlessen één geheel te maken, in plaats van dat het allemaal losse lesjes zijn. En we worden getriggerd om te zoeken naar de mogelijkheden om kunst te koppelen aan andere vakken, waardoor beide vakken nog waardevoller worden.”
Jiske ging langs bij TivoliVredenburg
Jiske ging met medestudenten Mees en Sándor langs bij TivoliVredenburg, waar ze ontvangen werden door Jephta en Esmee van CVU:
“Ik dacht aanvankelijk dat we gingen kijken hoe kunstenaars aan het werk gingen en dat wij daar als studenten inspiratie voor onze lessen uit moesten halen. Het bezoek was dus heel anders dan ik dacht! We kregen een korte rondleiding en gingen in de artiestenkleedkamer met Jephta en Esmee aan het werk. Ze hadden al een globaal beeld van de opdracht en de materialen die we mee hadden genomen waardoor we snel aan de gang konden. Om de beurt keken we naar de maatschappelijke thema’s die we gekozen hadden voor onze lessenserie. Sommige thema’s waren moeilijk om aan een kunstvak te koppelen, hier hebben we met elkaar over gebrainstormd en we noteerden alle ideeën in een woordweb.
We zijn goed op weg geholpen met het ontwerpen van de kunstlessen. Door met meerdere ogen en verschillende ideeën te kijken hebben we echt leuke lesideeën bedacht. Bijvoorbeeld voor Sándor, die als thema ‘duurzame energie’ heeft. We hebben voor hem een drama- en muziekles bedacht, die we niet zonder elkaar hadden kunnen bedenken!
Als we onze lessen hebben uitgevoerd maken we een tweede afspraak en gaan we onze ervaringen met hen delen. Ik hoop uit het programma te halen dat de kinderen plezier beleven en ook veel over het maatschappelijke thema te weten komen. Door langer met een thema bezig te zijn en vaker de kunstvakken aan bod te laten komen, raken zij hier ook vertrouwder mee. De kinderen zijn nu vaak alleen nog bezig met knutselen rond kerst en Sinterklaas…
Met Jephta en Esmee van CVU hoop ik ook op goede alternatieven te komen als de lessen niet goed verlopen. Het helpt om met meer mensen na te denken waar het dan aan ligt. We halen veel inspiratie uit de kunstenaars: ze komen met veel ideeën en hebben ervaring met kinderen wat wel en niet zal werken. Ook maken ze goed duidelijk hoe belangrijk de creatieve ontwikkeling voor de kinderen is en dat daar niet altijd een mega grote lesvoorbereiding aan vooraf moet gaan, maar dat het ook in kleine dingetjes al te doen is. Dit was fijn om mee te nemen naar de toekomst als juf in het basisonderwijs!”
Lees meer over de samenwerking tussen CVU en de Pabo>